Federacja Bośni i Hercegowiny i Herceg Bośnia, relacja z podróży cz.I

Federacja Bośni i Hercegowiny i Herceg Bośnia  relacja z podróży cz. I

Tekst i zdjęcia: Paweł Krzyk

W obecnej długiej podróży po  Europie zwiedzam małe kraje, czy też terytoria zależne, naszego kontynentu. Rozpocząłem od Księstwa Zakonnego Seborga,… a ostatni opis podróży był o Dystrykcie Brćko (kliknij). W swojej obecnej części wędrówki po krajach powstałych z podziału dawnej Jugosławii, trafiam już do trzeciego kraju. Żeby zrozumieć uwarunkowania w tym miejscu Europy, muszę trochę  o historii. Formalnie państwo Bośnia i Hercegowina jest federacją  trzech terytoriów: Republiki Serbskiej, Federacji Bośni i Hercegowiny, oraz pod kontrolą międzynarodową Dystryktu Brćko. Nie mylić z Republiką Serbii, ze stolicą w Belgradzie. Z kolei Federacja Bośni i Hercegowiny składa się z dwóch terytoriów Bośniackiego i Chorwackiego. Właśnie Herceg Bośnią- nazwano istniejącą w latach 1991–1994 chorwacką republikę na terenie Bośni i Hercegowiny. Dziś formalnie jej terytorium wchodzi w skład Federacji Bośni i Hercegowiny. W praktyce jednak obecne władze na terytorium dawnej Republiki Herceg Bośni,  w ograniczonym stopniu podporządkowują się władzom Federacji Bośni i Hercegowiny. Istnieje więc, choć nieformalnie, ale realnie, w Bośni i Hercegowinie jeszcze jedno państwo w państwie. Chodzi tutaj o terytoria kantonów: Posowina (83% Chorwatów), część Centralnej Bośni (39% Chorwatów), część Hercegowina Neretwa z zachodnim Mostarem (50% Chorwatów), Zachodnia Hercegowina (80% Chorwatów), oraz Zachodnia Bośnia (79% Chorwatów). Na tych terenach działa– Chorwacka Poczta Mostaru. Jest ona niezależna od Poczty Bośni i Hercegowiny i wydaje własne znaczki pocztowe, ale z napisem „Bośnia i Hercegowina”. Podziały te powstały w wyniku wojen w końcu XX wieku. Najpierw walczono o oderwanie się od Jugosławii, a później w 1992 roku walczyli Serbowie z Muzułmanami i Chorwatami o podział Bośni i Hercegowiny. Mediacje oraz wojska ONZ, nie doprowadziły do zaprzestania walk. Następowały masowe mordy i deportacje grup ludności. Spokój, choć nie wszędzie od razu, przyniosło porozumieniu przywódców stron konfliktu w 1995 r. (Dayton- USA). Obecnie w Federacji B. i H. mieszka ok. 73% Bośniaków, 22% Chorwatów, i tylko niecałe 5 % Serbów. Wspomnienia tych wydarzeń są żywe w pamięci mieszkańców, i widać ich ślady w zwiedzanych miejscach. Piszę o dwóch terytoriach w jednej relacji, gdyż moja obecna podróż po najciekawszych turystycznych miejscach, przeplata się przez oba terytoria. W moim autobusie z Brćka do Sarajewa (18,5 EUR), za oknem teren początkowo równinny, staje się pagórkowaty z licznymi zabudowaniami wiejskimi, by w Srebreniku zmienić się na coraz to wyższe wzgórza. W mieście Tuzla 40 minutowy postój. Wiążę z tym dużym przemysłowym miastem Federacji B. i H. miłe wspomnienia, związane z moją młodością, sprzed około 30 lat. Mieliśmy tam z żoną przyjaciół. Safeta, Żeljko i Gito zapadli mi w pamięć na zawsze. Poznałem ich rodziny, zwyczaje i spokojne życie, pomimo mieszaniny  w ich dużej rodzinie: narodowości i … wyznań religijnych. Po wojnie nie mieszkali już po swoimi adresami…  Poznaliśmy się z Żeljko na stacji kolejowej w Tuzli. Obecne ta stacja jest prawie nieczynna. Jadę dalej, droga zaczyna się mocno wić w górskich kanionach. Popaduje, a gdy przestało, obłoki mgły zalegają na zboczach kolejnych pięknych dolin. Droga obecnie to… prawie tylko zakręty. Na zdjęciach Tuzla i … gdzieś po drodze.

Po 6 godzinach jazdy jestem w rozległej kotlinie Sarajewa. To 300 tysięczne największe miasto i stolica Bośni i Hercegowiny, leży na wysokości 500 m n.p.m. pomiędzy 5-ma szczytami Gór Dynarskich. Wpływa to na malowniczość domów, ulic i osiedli. W 1984 r. odbyto tu zimowe Igrzyska Olimpijskie. Podczas wojny domowej miasto było oblegane przez ponad 3 lata  przez Bośniackich Serbów. Te ciężkie chwile pokazały filmy, m. innymi „Aleja Snajperów”, czy piosenka „Miss Sarajewa”. Odbudowę miasta wsparła UE. Miasto jest stolicą całej Bośni i Hercegowiny, ale faktycznie zamieszkują je w 97 % Bośniacy. Jest to miasto historycznie łączące kultury Wschodu i Zachodu. Można tu spotkać: islam (liczne meczety), judaizm (synagoga), prawosławie (cerkiew), ale i kościół katolicki (katedra). Zwiedzam centrum miasta z obu stron, płynącej środkiem rzeki Miljacki. Fotografuję budynki Uniwersytetu Sarajewskiego z łukowatym mostem, oraz tzw. Most Łaciński.

Kolejne zdjęcia pokazują spalony w czasie wojny budynek biblioteki na tle wzgórz, oraz panoramę miejską z góry.

Stare miasto Sarajewa jest w dużej części deptakiem z mnóstwem sklepów, kramów i wszelkiej maści pamiątkami, w większości made in: Turcja oraz … daleki wschód.

Cały następny dzień byłem w drodze jadąc kolejnymi autobusami, w przerwach zwiedzając. W Travniku jestem po 2-ch godzinach (9 EUR). Wcześniej w Visoko przyglądam się wzgórzu w kształcie piramidy. Trwają dyskusje fachowców na temat, czy w Bośni istnieją piramidy? Za drobną opłatą 5 EUR korzystam z taxi, przemieszczając się między kolejnymi zabytkami. Najpierw zwiedzam twierdzę z murami i minaretem starego meczetu. Na zdjęciach: piramida w Visoko oraz zamek w Travniku.

Travnik nazywany jest Europejskim Stambułem, był głównym miastem handlowym Bośni i ośrodkiem ze szkołami koranicznymi. Posiada liczne tureckie meczety, medresy, oraz wieże zegarowe. W tym mieście urodził się bośniacki laureat literackiej nagrody Nobla Ivo Andrić (z 1961r.) Na zwiedzenie spokojne wystarczy pół dnia.

O 13-tej witam starożytną stolicę królestwa Bośni, 24,5 tysięczne miasto Jajce (bilet aut. 7,5 EUR). Sprawdzam możliwości transportowe i okazało się że za niecałe 2 godziny mam autobus dalej, i że jest tylko jeden w ciągu dnia. Szybka decyzja i znowu przy pomocy taksówkarza ekspresowo zwiedzam miasto. Najpierw wyjeżdżam nad oddalone o ok. 10 km Jezioro Pilvskie. Urocze miejsce do kapania się w lecie, w którego wodach odbijają się okoliczne zielone wzgórza. Wody jeziora wypływając zasilały tureckie młyny zbożowe. Na zdjęciach jezioro i w/w młyny.

Wracam do starego miasta i przechodzę przez bramę Travnicką (p. zdjęcie). Zwiedzam niewielką starówkę, robię kolejne zdjęcie wieży zegarowej. Wychodzę przez bramę w murach obronnych, z drugiej strony (Brama Bania Lucka). Trochę sklepów pamiątkarskich i kilka restauracyjek. Jajce zawdzięcza swoją nazwę kształtowi tego wzgórza ze starym miastem (jajko).

Na kolejnym zdjęciu zobaczysz uliczkę starego miasta, oraz ładny dawniej 30 metrowy wodospad, w centrum miasta na rzece Pilva, u jej ujścia do rzeki Vrbas. I tutaj też wojenna historia: to obecnie należące do Herceg Bośni miasto było bombardowane, w wyniku czego wodospad uległ zmniejszeniu, i ma obecnie tylko 23 metry. Jak widać raz jestem w części bośniackiej by za kilka godzin trafić do chorwackiej, i tak jest co kilka godzin jazdy.

Ostatni dzisiaj autobus wiezie mnie do Jablanicy. Po drodze mijam raz po raz: wspaniałe górskie kotliny, doliny, górskie miasteczka.

W Jablanicy przenocowałem, i zwiedziłem przed wieczorem, to kolejne małe miasteczko. Jablanica posiada dużą hydroelektrownię na końcu wybudowanego z początku lat 50-ch XX wieku Jablanickiego Jeziora, będącego dużym zalewem, powstałym w wyniku spiętrzenia wody rzeki Neretwy. Przy muzeum Bitwy nad Neretwą widzę resztki mostu, zerwanego podczas bitwy partyzantów z Niemcami, w czasie II wojny światowej. Skojarzyłem sobie ten widok z akcją powieści przygodowej(i filmu)  „Partyzanci z Nawarony” Alistaira Macleana. Ten rejon grał w tym filmie, ale … cóż, wyobraźnia pisarza, ten zalew wybudowano znacznie później niż akcja tej książki. Na zdjęciach muzeum (wstęp 1 EUR), oraz widok miasteczka.

Na tych zdjęciach zobaczysz Neretwę z elektrownią w oddali (zakaz fotografowania), oraz meczet w miasteczku na tle okalających, niektórych… ośnieżonych szczytów.

Oj… ten dzień był… intensywny. Następcom sugeruję rozbicie go na dwa dni.

Obok mapka pokonanej trasy

 

Ciąg dalszy w części II (kliknij).